Bokkenrijders in Zuid-Limburg en omstreken 1730-1748, deel 1

Op 13 mei 2019 verscheen het boek: “Bokkenrijders in Zuid-Limburg en omstreken, 1730-1748, een speurtocht door archieven en de streekliteratuur. Deel I: Ontdekking en arrestaties.” Rein van Lieshout tekende voor de inhoud. Het is uitgeven op A4-formaat en heeft een omvang van 212 pagina’s, inclusief register. Het boek is rijk geïllustreerd, voorzien van een zachte kaft en is te koop voor € 19,50. Inmiddels is er een tweede oplage van de vierde iets gewijzigde druk verschenen.

Over de bokkenrijders in Zuid-Limburg en omstreken is veel geschreven, maar over de eerste vervolgingsperiode (1730-1748) was nog veel over deze geheimzinnige en mysterieuze dievenbende in nevelen gehuld. Na jaren van archiefonderzoek en literatuurstudie heeft de schrijver met dit, in drie delen uit te geven populairwetenschappelijk boek veel mysteries uit die duistere periode weten te ontsluieren. Zo staan er vele verhoorverslagen van bendeleden in vermeld die in de bestaande literatuur als verloren werden beschouwd en daarom nog nooit eerder zijn gepubliceerd. Essentiële stukken die nu boven water zijn gekomen en aan de vervolging der bokkenrijders ten grondslag hebben gelegen en de niet eerder gepubliceerde archiefbronnen zijn in vertaling vanuit het achttiende-eeuwse Frans, Duits en Nederlands in de drie boeken opgenomen. Zodoende kan de lezer kennisnemen van hetgeen zich destijds precies heeft afgespeeld ten aanzien van leefomstandigheden, machtsverhoudingen en procesvoering en wat er in de loop van de tijd aan fictie is ingeslopen.
Bokkenrijders uit die eerste vervolgingsperiode vinden we in de Landen van Overmaas met omliggende territoria en in de steden Maastricht, Aken en Luik en omgeving. Nieuw is ook welke ‘medeplichtigen’ op de pijnbank zijn genoemd en welke verklaringen de overvallen slachtoffers hebben afgelegd. Dit eerste deel begint met een beschrijving van de algemene toestand in Zuid-Limburg omstreeks 1740. Hierna wordt de vervolging en terechtstelling beschreven van een groep vagebonden die in Hoensbroek was opgepakt. Daarna wordt de ontdekking en vervolging van de eerste bokkenrijdersbendes besproken.

Rein van Lieshout is in 1942 te Hoensbroek geboren. Hij houdt zich onder meer bezig met streekgeschiedenis en genealogie. Na zijn HTS-opleiding is hij in diverse technische beroepen werkzaam geweest. Op latere leeftijd heeft hij in Maastricht de opleiding Nederlands Recht gevolgd, waarna hij tot zijn pensionering bij de RDW te Zoetermeer als jurist werkzaam is geweest. Reeds tijdens zijn studie in Maastricht schreef hij een scriptie over het fenomeen bokkenrijders. Het stuk werd door prof. dr. Berkvens zeer gewaardeerd. De scriptie is in een aangepaste versie gepubliceerd in nummer 3-4 uit 2007 in ’Het Land van Herle’, te raadplegen op in het tijdschriftarchief op deze website.

De volgende delen zullen in de loop van 2019-2020 verschijnen. In deel II worden onder meer de arrestaties in de Oostenrijkse en Staatse landen van Overmaas, de daarop plaatsvindende verhoren, vervolging en (reconstructies van) terechtstellingen en ooggetuigenverklaringen. In het boek worden 18de-eeuwse brieven opgenomen die nog niet eerder zijn gepubliceerd. Deze brieven betreffen correspondentie tussen enkele schouten in Zuid-Limburg en omstreken waarin ze elkaar op de hoogte houden van de nieuwste inbraken en personen die daarvoor zijn opgepakt of voortvluchtig zijn.
In deel III gaat het over de tijd na de verschrikkelijke terechtstellingen van 1743. Er zit eind december van dat jaar nog een groot aantal verdachten gevangen in kasteel Montfort, in Sittard, in het Landhuis van Valkenburg, in het Dinghuis van Maastricht en in de kastelen Hoensbroek, Herzogenrath en Reijmersbeek. Hoe het met hen allemaal afloopt zal in dit deel uitvoerig worden besproken. Aan het slot van dit deel volgt de eindconclusie.