Laatste koempels weggepoetst uit geschiedenis: ‘Dit is onbeschoft’  

Het laatste karretje kolen, met bovengronds mijnpersoneel©
Archief Rijckheyt HCL, 00394 – Rijckheyt – laatste mijnwagen ON 1 – 31 – 12 – 1974

De laatste kolen die in Nederland zijn gedolven, zijn samen met de laatste koempels vastgelegd op een aantal historische foto’s. Althans, dat is wat de foto’s suggereren. Wiel Niks was één van de mijnwerkers die op de allerlaatste dag uit ‘et zjwatte loak’ kwam. Maar hij staat niet op de foto. Geen enkele ondergronder. “Onbeschoft”, vindt Niks.

Op 31 december 1974 werden in de mijn Oranje-Nassau 1 in Heerlen de laatste Nederlandse steenkolen gedolven. Koempel Wiel Niks was erbij. Hij werkte tot het laatste moment als opzichter onder de grond. “Ik heb zestien jaar ondergronds gewerkt. Zestien jaar afgezien.”

‘Fake’

De kleine reeks foto’s die op 31 december geschoten werd, ging de geschiedenisboeken in als dé alleszeggende afbeeldingen van het einde van een tijdperk. Maar volgens koempel Niks zijn deze foto’s fake want er staan geen ondergrondse mijnwerkers op. In het Nederlands Mijnmuseum wijst hij naar een zwart-wit prent: “Dit is een historische foto, zogenaamd. De foto wordt ook overal zo gebruikt. Maar helaas; ik zie er geen enkele ondergronder op staan. Dit is alleen bovengronds schachtpersoneel.”

Het opblazen van schoorsteen Lange Lies van de Oranje Nassau-mijn in Heerlen, 1976© ANP

Straf

Volgens Niks mochten de échte koempels voor straf niet op de foto. “Op de laatste dag kwamen wij om twaalf uur al naar boven, terwijl we pas om drie uur werden verwacht. Een cadeau aan onszelf.” Eenmaal boven liepen de laatste Limburgse ondergrondse werkers de mijninspecteur tegen het lijf. “Er werd meteen geschreeuwd: ‘Jullie zijn te vroeg boven!’ We werden bedreigd met hel en verdoemenis.”

Hoogste baas

“Het was een historisch moment, dus er moest een momentopname van worden gemaakt. De hoogste baas kwam speciaal daarvoor uit zijn afgeschermde bureau. Hij had zijn mijnwerkerspak aangetrokken; in dat tenue zag je hem zelden. De fotograaf stond al klaar. Van alle kanten kwam bovengronds schachtpersoneel aangelopen voor de foto. Maar omdat wij te vroeg naar boven kwamen, mochten wij niet op de foto”, aldus Wiel Niks.

Hiërarchische cultuur

Niks is na vijftig jaar nog altijd niet te spreken over hoe het destijds is gegaan. Maar hij zegt ook niet verbaasd te zijn dat de mijnwerkers die ondergronds het zware en gevaarlijke werk deden, niet mochten poseren. “Het was de cultuur die er heerste. Hiërarchie was belangrijk en dan met name bij de Oranje Nassau 1.”

Het Mijnmuseum zegt in een reactie dat ze niet weten wie er op de foto staan.

Bron: L1 13-12-24 Maan Geraats & Frank Ruber