Oostelijke Mijnstreek was broeinest communisten, maar wat deden de Duitsers in de Heerlense scholen?

Dagblad De Limburger, Donderdag 3 oktober 2024 door Benti Banach

Wat was de rol van de Heerlense communisten in de oorlog? En wat deden de Duitsers in de scholen aan de Schaesbergerweg en Grasbroekerweg? Historisch magazine ‘Mijnstreek’ en Het Land van Herle vertellen nieuwe verhalen over de oorlog in Heerlen.

In ‘Doorgaan en niet vergeten!’, het vierde Historische Cahier van Het Land van Herle, beschrijft Marcel Krutzen het leven van communist en verzetsman Otto Schumacher. Hij schetst hoe de Oostelijke Mijnstreek in de jaren dertig een klein broeinest werd voor communisten uit Groningen, Drenthe en Duitsland, vooral de rode kolonie Meezenbroek stond erom bekend.

Otto Schumacher woonde zelf in Schaesberg, nadat hij in de jaren dertig vanuit Duitsland in de mijn was komen werken. Tijdens de crisis van 1934 verloor hij zijn werk en maakte hij kennis met andere Heerlense communisten en de Internationale Rode Hulp. Duitse communisten op de vlucht voor nazi’s hielp hij voor die organisatie de Nederlandse grens over.

Familiebezoek

Hij bracht ze vaak onder bij hem en zijn vrouw Truus Smits thuis. ‘Buurtbewoners werd wijsgemaakt dat de Schumachers een heel grote familie hadden en dikwijls familiebezoek ontvingen’, schrijft Krutzen.

Als bekende communist werd hij al bij een razzia in september 1940 in Heerlen gearresteerd. De hele oorlog verbleef hij in gevangenschap. Daarna ging hij weer aan de slag in de mijn en werd hij actief voor de CPN. De veiligheidsdiensten bleven hem in de gaten houden. In 1988 overleed hij op tachtigjarige leeftijd in bezit van het Verzetsherdenkingskruis, in 1981 overhandigd door de toenmalige koningin Beatrix. Krutzen valt terug op 81 bronnen met de brieven van Schumacher aan zijn vrouw vanuit de cel als meest persoonlijke.

Oud-stadshistoricus Roelof Braad noemt het communistisch perspectief in de mijnstreek een onderbelicht aspect van de oorlog. Dat geldt ook voor de verhalen uit de nieuwe uitgave van MijnStreek. Wat nog maar weinigen weten is dat de oude mavo aan de Schaesbergerweg (nu kunstcollectief Greylights), in 1930 werd betrokken door ‘de Duitse school’, bedoeld voor de kinderen van Duitse mijnwerkers. Ze spraken slecht Nederlands, presteerden slecht en remden de Nederlandse kinderen, schrijft Frans Gerards.

Oudermiddagen

Gaandeweg groeide de school uit tot een broeinest van nazi’s met aan de muur het portret van Hitler. Over wat er in de oorlog gebeurde, lezen we niets. De schrijver pakt de draad na de oorlog op, toen het gebouw door Nederland werd geconfisqueerd. We krijgen in een ander hoofdstuk wel een beeld van de eerste Deutsche Oberschule van Limburg, die in 1941 aan de Grasbroekerweg opende.

Heerlense mijnwerkers trekken in het Heerlense centrum door de Honigmannstraat, februari 1935© Collectie HCL Heerlen

Bij de opening werd de vlag met hakenkruis gehesen en de Hitlergroet gebracht. Er waren toneeluitvoeringen, oudermiddagen, lerarenvergaderingen, bijna een normale school. De gymzaal werd ’s avonds gebruikt door de Hitlerjugend.

MijnStreek duikt verder nog in de verzetsdaden van onderwijzeres Riek Okhuyzen, in Paul Dormans, een Engelandvaarder die op Curaçao belandde, en broeder Angelus, overleden in 1916 in een ‘zinloze oorlog’.

Marcel Krutzen, ‘Doorgaan en niet vergeten!’, Historisch Cahier Parkstad Limburg en ‘MijnStreek’, Themanummer Nooit vergeten…