Lezing  werkgroepvergadering van de Historische Kring Het Land van Herle van 12 september 2022

Op maandagavond 12 september kwam de werkgroep van de Historische Kring Het Land van Herle bijeen voor de eerste vergadering na de zomerstop.

Harrie Otten opende de vergadering door alle aanwezigen hartelijk welkom te heten. Na de gebruikelijke rondgang waarin de deelnemers verslag doen over waar ze op dit moment mee bezig zijn en de nieuwtjes uit hun werkveld was het tijd voor de lezing. Deze nam Sjaak Giezenaar voor zijn rekening met een verhaal uit de Tweede Wereldoorlog over drie Brunssumse jongens dat nauwelijks bekend is, wellicht omdat de gebeurtenissen zich afspeelden in Overijssel.

Vier jonge mannen in oorlogstijd in Overijssel

Het verhaal begint in 2003 toen Sjaak een bericht kreeg van amateur historica Minie Buit uit het Overijsselse Hasselt. Zij vertelde dat ze een aantal foto’s had gevonden in een oude schoenendoos. Achterop een van deze foto’s stond: Chris Bosmans, Dorpstraat 20, Brunssum. Deze Bosmans zou, samen met anderen, ondergedoken hebben gezeten in een boerderijtje in Wijhe (O). Na onderzoek in het Brunssums gemeentearchief bleek Chris Bosmans in Texas (VS) te wonen. Deze informatie werd teruggekoppeld met mevrouw Buit en daarna werd het een tijdje stil.

In 2007 kreeg Sjaak een telefoontje van Jan Muller uit Brunssum, een neef van Chris Bosmans. De desbetreffende familie Bosmans was inderdaad in Texas gevonden maar helaas was Chris al in 1996 overleden. Jan Muller vertelde dat de weduwe van Chris Bosmans een brief had ontvangen waarin een aantal vragen over haar man gesteld werden. Jans tante Wanda, die het Nederlands niet machtig, was had hierover contact gezocht met haar mans neef in Brunssum. Zo kwam balletje aan het rollen.

Neef Jan Muller had via zijn tante foto’s gekregen van zijn oom die tijdens en direct na de oorlog gemaakt werden. Omdat Jan altijd een goed contact had gehad met zijn oom wist hij van diens oorlogsbelevenissen. Toen de verhalen uit Overijssel en die van neef Jan naast elkaar gelegd werden, kon het verhaal van Chris Bosmans en zijn kameraden in grote lijnen gereconstrueerd worden.

Op de foto’s die Jan van zijn oom gekregen had, zijn 4 jongens te zien. Zij waren ofwel verwant ofwel bevriend met elkaar. Het zijn Antoon Linssen, Xavier Janssen, Paul Velraets en Chris Bosmans. Drie van de vier waren gemobiliseerd en krijgsgevangen gemaakt in de begindagen van de oorlog. Dat betekende dat zij zich in april 1943 moesten melden voor de Arbeitseinsatz om als krijgsgevangene weer voor de bezetter te gaan werken. Om aan hieraan te ontkomen, dook het viertal onder.

Hoe de vier jongens vanuit Limburg in Overijssel terecht kwamen is niet duidelijk. Wel weten we dat ze na april 1943 ondergedoken zijn in een boerderij in Wijhe. Behalve de vier Brunssumse jongens zat er in die boerderij ook een Limburgse priester ondergedoken die in Brunssum woonde. Deze pater Piet – Petrus Joseph van Waterschoot, kloosternaam Lucas – was actief in het verzet. Op enig moment kwam de onderduik locatie in gevaar en moesten de mannen een nieuw onderkomen zoeken. Dit nieuwe onderkomen was een schip. Hier kwamen ze onder de hoede van een man genaamd Piet Stil. Op dit onderduikschip zaten onder meer Engelse piloten verborgen. Vanaf september 1944 waren de vier mannen automatisch  ingeschreven bij de NBS (Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten).

Een noodlottige explosie

Wijhe werd op 13 april 1945 bevrijd door de Canadezen. Op 7 mei 1945, twee dagen na de bevrijding, waren de vier mannen aanwezig in een vloerzeilfabriek in Wijhe. Hier had de NBS een hoofdkwartier ingericht. Een van de commandanten van de NBS was, tegen de uitdrukkelijke opdracht van de Canadezen in omdat de expertise ontbrak, toch met kar en paard op pad gegaan om niet-ontplofte landmijnen van de dijk af te halen en had deze opgeslagen in de vloerzeilfabriek. Omstreeks 17.15 die dag werd Wijhe en omgeving opgeschrikt door een enorme explosie. De opgeslagen springstof, bestaande uit 40 landmijnen, 60 granaten, 40 handgranaten, een kist geweerpatronen, 5 kg springstof en een aantal pantservuisten, was de lucht in gegaan. De gevolgen waren gruwelijk: 19 doden waaronder een aantal kinderen en meerdere zwaargewonden. Een van de doden was de 22-jarige Antoon Linssen uit Brunssum.

Na de oorlog kwam Chris Bosmans na de nodige omzwervingen in Texas terecht. Peter Velraets vestigde zich uiteindelijk in Overijssel en trouwde met een meisje van daar. Xavier Janssen keerde terug naar Brunssum.

Aardig detail:  Jan Muller en zijn echtgenote waren als toehoorders bij de lezing aanwezig.
Sjaak bedankt voor deze boeiende lezing! Hopelijk kunnen we de geschiedenis nog eens nalezen in een artikel over deze gebeurtenissen.