154e Rijksmonument in Heerlen!

Heerlen kent nu 154 Rijksmonumenten. In het boek Rijksmonumenten Heerlen uit 2018 worden de 153 Heerlense Rijksmonumenten uitgebreid besproken. De samenstellers van dit boek maakten in 2020 een tweede boek met daarin 153 Karakteristieke panden, waarmee volgens de Werkgroep Open Monumentendag Heerlen de meest(e) belangrijke monumenten en panden van Heerlen besproken waren. Maar al snel bleek het toch nog iets anders te liggen. Zonder al te veel ruchtbaarheid, bijna in het geheim, werd het aantal Rijksmonumenten in Heerlen uitgebreid. 

Vreemd
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, onderdeel van het Ministerie van OC&W, wijst bijna geen Rijksmonumenten meer aan, dus dat is hier ook niet het geval. Hoe is het dan toch mogelijk dat Heerlen nu een Rijksmonument rijker is?Het antwoord heeft alles te maken met het Maankwartier en haar geestelijk vader Michel Huisman. Tegen de tijd dat het Maankwartier zijn voltooiing naderde wist Huisman nog een potje voor een kunstobject te vinden. Daar had de eigenzinnige Huisman wel heel specifieke plannen mee. Hij wilde, naar eigen zeggen, een object in de openbare ruimte en het moest een directe link hebben met het station. Hij kwam al snel uit bij een telefooncel, ook een manier van ‘ontmoeten’, ‘communiceren’ en ‘reizen van de ene naar de andere plaats”. De architectuur van deze telefooncel, passend in het tijdsbeeld van het modernisme van de jaren 30, is voortdurend ‘in gesprek’ met de surrealistische omgeving van het hedendaagse Maankwartier. Een speurtocht op internet leverde een interessante vondst op. In de gemeente Schagen, om precies te zijn in Warmenhuizen, stond een oude telefooncel op een bungalowpark. Niet zomaar een telefooncel, het bleek een uit 1930-1932 daterend ontwerp van de architecten J.A. Brinkman en L.C. van der Vlugt te zijn.

Monument
Huisman verzamelde een aantal monteurs van KPN om zich heen en restaureerde de oude telefooncel volledig. Alles werd gestript en opnieuw opgebouwd. Er werd zelfs een oude, nog werkzame munttelefoon gemonteerd. Helaas niet de automaat die er oorspronkelijk heeft ingezeten, omdat daar geen onderdelen meer voor verkrijgbaar waren. Wel een ouderwetse telefoon die past binnen dit bijzondere object. Voor Michel Huisman is de plaatsing van de telefooncel een wezenlijk onderdeel van het complexe concept Maankwartier. “Kunst communiceert en deze cel staat ook voor een bubbel waaruit je communiceert. Een station is een plaats vanwaar je naar elders vertrekt en vanuit de telefooncel bel je ook naar elders.” Pas na de verhuizing van de telefooncel naar Heerlen bleek het om een Rijksmonument te gaan. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zat met de verhuizing van het in Schagen geregistreerde monument in de maag, maar besloot het uiteindelijk over te schrijven naar Heerlen. Hierdoor telt Heerlen nu dus 154 Rijksmonumenten. Vergelijkbare standaard telefooncellen stonden in Heerlen op verschillende plaatsen zoals voor het oude station en naast de HEMA op het Raadhuisplein. In 2015 werd een vergelijkbare telefooncel tentoongesteld in de beeldentuin van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Details
Bouwjaar                    1930-1932
Architecten                J.A. Brinkman en L.C. van der Vlugt
Publicatie                   19961104
Rijksmonument ID   498912

De telefooncel in het Maankwartier

Vrijstaande telefooncel naar een uit 1930-1932 daterend ontwerp van de architecten J.A. Brinkman en L.C. van der Vlugt. De in functionalistische stijl gebouwde telefooncel (De telefoon in de cel is van latere datum en valt buiten de bescherming). Grijs geverfde metalen telefooncel op vierkant grondplan. De circa twee meter hoge telefooncel wordt afgesloten door een plat metalen dak. De vier gevelzijden van de telefooncel zijn ieder circa één meter breed en bestaan elk uit vijf boven elkaar gelegen ruiten welke in metaal zijn gevat. De bovenste ruit van alle gevelzijden is gevuld met blauw glas, met daarin in witte letters, eveneens naar ontwerp van Brinkman en van der Vlugt, het woord “telefoon”. De overige ruiten zijn van doorzichtig glas. Eén gevelzijde is de deur en draait naar buiten toe open. Deze deur heeft een metalen handvat. In deze deur is de bovenste ruit met daarin het woord “telefoon” smaller. De vloer van de telefooncel op vierkante plint bestaat uit een gewapend betonplaat met terrazzo-afwerking. De plint heeft daarbij nog een ijzeren omranding.

Waardering
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft dit specifieke stuk straatmeubilair tot Rijksmonument benoemd omdat; “De telefooncel is van algemeen belang uit architectuurhistorisch en cultuurhistorisch oogpunt als zijnde een zeldzaam geworden exemplaar van het straatmeubilair dat in de periode 1930-1932 in opdracht van de PTT in functionalistische stijl is ontworpen door de architecten J.A. Brinkman en L.C. van der Vlugt. Tevens is het object van belang binnen het oeuvre van de architecten Brinkman en Van der Vlugt.”

Kijk voor meer informatie over alle 154 Rijksmonumenten in Heerlen op www.openmonumentendagheerlen.nl.